Bu hafta cuma ve cumartesi akşamlarında Cemal Reşit Rey Konser Salonu’nun 2023-24 Sezonu Dans Programının üçüncü konuğu olarak gösterilerini sunacak olan Company MEK dans topluluğunun kurucusu koreograf Muhammed Kaltuk sorularımızı cevaplandırdı
Röportaj: Ayşe Draz & Mehmet Kerem Özel
Muhammed Kaltuk, Fotoğraf: Laura Gauch
İsviçre'de muhafazakar bir Türk ailesinde doğup büyüyen Muhammed Kaltuk orta eğitim sonrasında ilk olarak tıp eğitimini tamamladıktan sonra, tutkusunun peşinden giderek dans alanında profesyonel bir kariyer hayalini gerçekleştirebilmek için 25 yaşında Zürih Çağdaş ve Kentsel Sahne Dansı Yüksek Okulu’na girdi ve dans eğitimini aldı. İsviçre hip hop sahnesinde ve World of Dance gibi önemli uluslararası yarışmalarda adından söz ettiren Kaltuk kariyeri boyunca Basel Tiyatrosu, Dampfzentrale Bern, Kaserne Basel, Tanzhaus Zürih, Lucerne Tiyatrosu, St. Gallen Tiyatrosu, Gauthier Dans Topluluğu (COLORS Festivali), Theatre der Junge Welt Leipzig, Theatre Plauen/Zwickau ve Breakthrough Festival Zürih gibi topluluk, kurum ve festivallerde çalıştı.
2017 yılında kurduğu ve genel sanat yönetmeni olduğu Company MEK çatısı altında hip hop ile çağdaş dans, kültürel ile dansa dair gelenekler, ve bilinen ile yeni metodlar arasında salınan üretimler gerçekleştiren Kaltuk; dansçıların hareket repertuarından malzemelerle kompozisyon ve tasarım yaparak, dansçıları kendi sınırlarının ötesine taşıyarak ve bunu kendi dans malzemesiyle ve dansa ilişkin estetik fikirleriyle iç içe geçirerek yapıtlarını ortaya çıkarıyor. Company MEK’in, ilk defa konuk olduğu İstanbul’da, 22-23 Aralık 2023 akşamlarında Cemal Reşit Rey Konser Salonu’nda sahneleyeceği Father Politics "sistemin bir parçası olmayan veya marjinalize edilmiş insanlara politikaların hissettirebileceği güçsüzlük hallerine” odaklanan bir yapıt.
Şimdi sözü hem “Muhi” lakaplı Muhammed Kaltuk’u daha yakından tanımak, hem de Father Politics hakkında birinci elden bilgi almak için Muhi’nin kendisine bırakıyoruz…
Father Politics, Fotoğraf: Laura Gauch
Performansın özü sizce nedir?
Bana göre bir performansın önemi, gerçekleri ortaya çıkarma, bazen susturulanlara ses verme ve iktidar yapılarına doğrudan meydan okuma becerisinde yatıyor. Hareketlere dönüştürülen ifadeler, izleyicilere yeni yollarla dokunma potansiyeline sahip; hem derinlemesine düşünmeyi sağlıyor hem de düşünceye ilham oluyor.
Sanatın dönüştürücü gücüne inanıyor musunuz? Nasıl?
Sanatın dönüştürücü gücüne yürekten inanıyorum. Kişisel olarak beni değiştirdi, şekillendirdi ve güçlendirdi. Sanat, çeşitli perspektifleri ele almamı ve gerçeklere görünürlük getirmemi sağlıyor. Hareketlerin kimseye zarar veremeyeceğine kesinlikle inanıyorum, ancak bazı kelimelerin zarar verebileceğine inanıyorum.
Father Politics, Fotoğraf: Laura Gauch
Bir iş üretirken hangi kaynaklardan beslenir, nelerden ilham alırsınız? Rüyalarınızın
işlerinizde etkisi olur mu?
İlhamı hayattaki durumlardan ve duygulardan alıyorum. Dans benim dünyayda dolaşmam için bir filtre görevi görüyor. Dansçılar, müzisyenler ve set tasarımcıları da dahil olmak üzere iş birliği yaptığım kişiler çok önemli bir rol oynuyor. Onların farklı yetenekleri ve bakış açıları sürekli olarak çalışmalarıma ilham veriyor ve etkiliyor. Ayrıca geleceğe dair hayallerim beni hedeflerim doğrultusunda çalışmaya teşvik ediyor.
Eğer zaten halihazırda bir adı yoksa, üzerinde çalışmakta olduğunuz yapıta adını vermeye ne zaman karar verirsiniz?
Bir yapıta bir başlık verme kararı ana fikrin başlangıcıyla birlikte gelir. Bazen yapıt geliştikçe ortaya çıkıyor. Father Politics başından beri aklımdaydı ve işin özünü mükemmel bir şekilde özetlediğini hissettim.
Father Politics, Fotoğraf: Laura Gauch
Sanatınızı etkilediğini düşündüğünüz biri veya bir sanatçı var mı, varsa kim?
Kişisel deneyimlerin yanı sıra, Nina Simone, Stromae ve Germaine Acogny gibi bireylerin hem kişisel hem de sanatsal gelişimimde önemli etkileri oldu. Nina Simone'un yerinde bir şekilde söylediği gibi, "İçinde yaşadığımız ortamları yansıtmak bir sanatçının görevi."
Dünyanın mevcut durumunu değerlendirdiğinizde, bir sanatçı olarak sizin için en önemli ve acil konu nedir?
Böyle zamanlarda bir sanatçı olarak zamanı sanatımla yansıtmak benim için çok önemli. Öz değerlendirme yapmak ve insanlığın yanı sıra önemli konuları ele almak ve farklı bakış açıları yaratmak çok önemli.
Father Politics, Fotoğraf: Laura Gauch
25 yaşındayken, İsviçre hip-hop sahnesinde tanınmanızdan çok sonra, dans eğitimi almak üzere Zürih'teki Çağdaş ve Kentsel Sahne Dansı Yüksek Teknik Okulu'na kaydoldunuz. Neden bunu yapmaya ihtiyaç duydun?
25 yaşında Zürih'teki Çağdaş ve Kentsel Sahne Dansı Yüksek Teknik Okulu'na kaydolmam, daha fazla eğitim ve beceri geliştirme arzumdan kaynaklandı. Okul bana kavramsal ve stil açısından çok yönlü olmayı öğreterek farklı dans formlarıyla çalışma yeteneğimi şekillendirdi. Ayrıca kavramları nasıl yazacağımı öğrenmeme yardımcı oldu ve zihnimi ve dansımı tanımlamayı öğrenmemi sağladı.
Father Politics adlı yazınızın giriş bölümünde “politikaların sistemin parçası olmayan ya da dışlanmış insanlara hissettirdiği güçsüzlük konusunu ele aldığı” yazılıyor. Sokak dansı ve hip-hop'un alternatif duruşundan gelen biri olarak çalışmalarınızda bu konuyu ele almanız çok da şaşırtıcı değil, aynı zamanda çok da doğru. Bize biraz Father Politics’in yaratım sürecinden bahseder misiniz?
Father Politics Stromae'nin Batard şarkısından ilham alan bir jam session'dan kaynaklandı. Güçlü sözler ve ritimler beni daha büyük bir yapıt yaratmaya yöneltti. Koreografi, siyasi figürlerin temsil ettiği abartılı hareketleri içerecek şekilde gelişti. Dansçılarla işbirliği çabaları ve yeni gelen politikacılar ve aktivistlerle etkileşim, yaratıcı süreci zenginleştirdi.
Father Politics, Fotoğraf: Laura Gauch
Kaserne Basel ve Avrupa'nın en önemli dans festivallerinden biri olan ve iki yılda bir Stuttgart'ta düzenlenen COLORS ULUSLARARASI DANS FESTİVALİ Father Politics gösterinizin ortak yapımcılığını üstlendi. Bize biraz Father Politics’in yapım sürecinden bahseder misiniz?
Father Politics, İsviçre Gençlik Dans ve Tiyatro Ödülü'ne aday gösterilen ilk büyük, bir saatlik dans prodüksiyonum oldu. Dansçılarla olan iş birliği süreci bir nimetti; her biri kendine özgü nitelikleriyle katkıda bulundu. Tanınmış şair ve dansçı Anna Chiedza Spörri ile çalışmak yapıta özgünlük kazandırdı.
İstanbul seyircisi ilk kez bir gösterinizle karşılaşacak. Father Politics deneyimini yaşamadan önce İstanbul seyircisine söylemek istediğiniz özel bir şey var mı?
Yapıtımı ilk kez İstanbul'da, ikinci evim Türkiye'de sunmanın heyecanını yaşıyorum. İsviçre'de doğup büyüyen, göç kökenli bir Türk olarak vizyonumu ve sesimi paylaşmak benim için büyük önem taşıyor.