top of page
Ara

Empatiye Dönüş: birden fazlası için tasarım


26 Eylül-8 Kasım 2020 tarihleri arasında gerçekleşecek olan 5. İstanbul Tasarım Bienali'nin başlığı, 10 Aralık’ta Salon İKSV’de düzenlenen basın toplantısında küratör Mariana Pestana tarafından Empatiye Dönüş: birden fazlası için tasarım olarak açıklandı

☕️ 5 dakikalık okuma

Deniz Ova, Mariana Pestana, 2019, Basın Toplantısı

Tanıtım toplantısına, İstanbul Tasarım Bienali Direktörü Deniz Ova ve küratör Mariana Pestana’nın yanı sıra basın mensupları, akademisyenler, tasarım ve ilgili alanlardan profesyonellerin katıldığı, İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından düzenlenecek olan 5. İstanbul Tasarım Bienali, Empatiye Dönüş: birden fazlası için tasarım başlığıyla "empati" kavramına odaklanmaya hazırlanıyor. 1910’larda ortaya çıkan ve Yunanca pathos sözcüğünün önüne em ekinin getirilmesiyle "birlikte hissetmek" anlamını kazanan "empati" sözcüğünün insanlar arasındaki ilişkilerin yanı sıra, insandan farklı gövdelerin arasındaki ilişkileri de barındıran, günümüze kıyasla çok daha kapsayıcı olan geçmiş anlamları üzerinden şekillenen bienal, tasarımın birbirimizle ilişki kurmamızı sağlayan araçlara, platformlara ve arayüzlere sahip olduğu fikrinden yola çıkarak tasarımı “bağlantılı olma” hâline aracılık eden bir unsur olarak görmeyi denerken, empati sözcüğünün geçmişten günümüze seyrine bakarak tasarım için hislerle, tesirlerle ve ilişkilerle ilgilenen yeni bir rol hayal etmeyi hedefliyor.

Teknolojik hız ve çevre krizinin damgasını vurduğu bir dönemde özen göstermeyi öne çıkaran uygulamalar, bağlantı kurmaya dair ritüeller ve duygularımıza aracı olan nesnelerin yer alacağı 5. İstanbul Tasarım Bienali, yeni animizm ve yerel bakış açısına dair bir merak içerirken, şeyler, insanlar ve her ikisi arasındaki ilişkileri sorgulayarak, güneyin ve doğunun esin kaynaklarından yararlanıyor. Bu bağlamda, gün geçtikçe yekpareleşen küresel dünyada yerel bilgiye ve bölgesel uygulamalara öncelik veren bienal; her yaştan ve alandan katılımcıya çağrı yapıyor.

Göcek'te Bir Restoranın Masası, 2003, Biz Magazine için moda çekimi, Fotoğraf: Sıtkı Kösemen

Bu bağlamda, bir bakış açısından, bir boyuttan, bir bedenden fazlası için yapılan tasarımları ilgi alanına taşıyan 2020 İstanbul Tasarım Bienali, kapsamını da bu kavramlar üzerinden belirliyor. "Bakış açısı" üzerinden "Günümüzde hangi tasarım araçları, hangi bakış açılarını ortaya çıkarıyor?", "Tasarım dünyayı anlamlandırmamıza nasıl yardımcı oluyor?" sorularını tartışmaya açan bienal, "boyut" bağlamında, Twitch gibi sanal ve gerçekliğin iç içe geçtiği platformlarda empatinin nasıl oluştuğunu sorgularken, "beden" açısından feminist teorisyen Rosi Braidotti'nin Posthuman Knowledge (İnsan Sonrası Bilgi) insan-sonrası paradigması üzerinden yola çıkarak, "Tasarımı yalnızca bir bedene uygun olmayan, insan ya da hayvandan sebze ya da minerale dek birçok beden ve gövdeyi bir araya getiren bir faaliyet olarak düşünmek nasıl mümkün olabilir?"; " Sara Ahmed gibi bilim insanlarının belirttiği gibi nesneler normatif davranışları düzenleyerek hayatlarımızı yönlendiriyorsa, müşterekliğin sabit biçimlerini bozan ve yoldan saptıran nesneler hangileridir?" sorularını soruyor.

Mutfak ve Gözlemevi başlığı altında sergilerin yer alacağı iki ayrı mekâna yayılması planlanan Empatiye Dönüş: birden fazlası için tasarım, "mutfak" bölümünde, yemek masasında bir araya gelmeyi ve paylaşmaya dair diğer gelenekleri de bir parçası olarak ediniyor. Bir mutfakta toplumsal, ekonomik, ve kentsel dinamiklerin gözlemlenebileceğini savunan bienal, mutfağın hem profesyonellere hem de amatörlere açık bir mekan, bir labaratuvar olarak pekçok disiplinden etkinliklere ev sahipliği yapmasını hedeflerken, bu kapsamda 2020 Ocak ayında bir açık çağrı yapmaya hazırlanıyor. 5. İstanbul Tasarım Bienali, mutfağı hem gerçek hem mecaz anlamlarında kullanmayı amaçlarken, "sofra" sözcüğünün kültürel öneminden ilham alıyor. Masalarla, tencerelerle ve sofra takımlarıyla olduğu kadar sanal gerçeklik gözlükleriyle, dijital para birimleriyle ve çevrim içi sohbet odalarıyla da ilgilenen bienal, kataloglamaktan ve sınıflandırmaktan kaçınırken, mitlere ve ritüellere yer veriyor.

Zeytin, Bodrum, 2019, Fotoğraf: Naz Şahin

Gözlemevi bölümü ise ana sergiye ev sahipliği yapmanın yanı sıra günümüz dünyasının empati pratiklerinin izleneceği, kaydedileceği ve icra edileceği bir platformdan oluşurken, mekân; birden fazla bakış açısı, birden fazla boyut ve birden fazla beden için, onlardan hareket ederek ve onlarla birlikte yapılan tasarımı yansıtan araçları, cihazları, yerleştirmeleri ve başka objeleri içeriyor.

Sergi tasarımını İstanbul merkezli kolektif Future Anecdotes'in, grafik tasarımını Porto merkezli Studio Maria João Macedo'nun yapacağı 5. İstanbul Tasarım Bienali’nde, Billie Muraben asistan küratör ve editör yardımcısı, Sumitra Upham da programlar küratörü olarak görev alırken, İstanbul'da yaşayan Genç Küratörler Grubu'nun da bienal kapsamında çalışmalar yürütmesi planlanıyor. Kentteki uygulamacılar, düşünürler ve üreticilerle bir araya gelerek temaya yerel bir bağlam kazandırmayı hedefleyen grup, bienalin Türkiye’deki tarihsel yaklaşımlarla bağlar kurmasına olanak sağlıyor.

Önceki yıllarda olduğu gibi 2020 yılında da VitrA desteğiyle düzenlenmesi planlanan ve Empatiye Dönüş: birden fazlası için tasarım başlığıyla gerçekleşecek olan 5. İstanbul Tasarım Bienali, "empati" sözcüğünün tanımı üzerine tekrar düşünmemizi sağlarken, tasarımın hangi ortak hisleri öne çıkardığına ve bir bakış açısından, bir boyuttan, bir bedenden fazlası için (ve onlardan yola çıkarak) nasıl tasarlayabileceğimize dair soruları tartışmaya açarak, bu sorulara empati anlayışımızı tekrar canlandırarak değinmemizi öneriyor.

bottom of page