Irak asıllı Amerikalı sanatçı Michael Rakowitz’in Görünmez düşman var olmamalı başlıklı İstanbul’daki ilk kişisel sergisi, 28 Ekim – 25 Aralık 2021 tarihleri arasında Pi Artworks İstanbul’un ev sahipliğinde izleyiciyle buluşuyor
Michael Rakowitz, Panel CB-1, 2021, Gazete ve gıda ambalajlarından oluşan rölyef, Ahşap panel üzerine rölyef heykel, 225 x 198 x 10 cm(detay görünüm)
Problem çözme ve soru(n) yaratmanın kesiştiği noktada çalışan Michael Rakowitz’in Görünmez düşman var olmamalı başlıklı yapıtı, 2007 yılından bu yana devam eden bir seriden oluşuyor. 2000’lerin başındaki Irak Savaşı süresince ve sonrasında yaşanan kültürel yağmaya bağlı olarak, Irak Ulusal Müzesi’nden alınan sayısı toplamda 7000’i aşan, yok edilmiş ve kaybolmuş tarihi eseri yeniden yaratmayı hedefleyen seri, 2015’te, Kalhu’nun (Nimrud) rölyef panellerinin oda oda “yeniden ortaya çıkışını” içerecek şekilde genişliyor.
Kalhu, eski Mezopotamya’dan günümüze ulaşmış bir hazine olan Asur sarayının yer aldığı bölgede (bugün Irak’ta, Musul’un güneyinde, güncel Numaniyah’ta); yer alıyor. Kalhu’daki rölyef panellerin 2015 yılında IŞİD tarafından yok edilmesi dünya çapında şoka yol açarken, yerel halka da derin bir keder yaşatmıştı. Rakowitz, Kalhu’daki odaları yeniden canlandırırken, günümüzde Batı’nın saygın ama sömürgeci kurumlarında bulunan yağmalanmış rölyefleri ise dahil etmiyor.
Rakowitz’in çalışmalarındaki boş alanlarla ustaca işaret ettiği Kalhu ve benzeri yerlerdeki soygunlar ve yıkımlar ister politik, ister arkeolojik ya da kazı amaçlı olsun, 19. yüzyılın sömürgeci uygulamalarıyla başlayarak; kaynağını IŞİD’in çok öncesinden alıyor. Kültür tarihinin herhangi bir kısmını ya da bütününü onları alıp götürecek kadar kendilerine ait gören Batı zihniyeti ile aynı tarihin doğurduğu insanları günümüzde canavarlaştıran Batı’nın birleşimi, bu eser serisine ortaya çıkmasına yol açan ikiyüzlülüğü tariflerken, katalizör olma niteliği taşıyor. Bugüne kadar, Rakowitz, atölyesiyle beraber Irak Ulusal Müzesi’nden sonsuza kadar kaybolmuş nesnelerin 900’ünü yeniden dünyaya getirmiştir ve Kalhu/Nimrud’dan yedi odayı yeniden canlandırmıştır, bunlar Oda N, G, Z, H ve F ve S odalarının bölümlerinden oluşuyor. Bugün de Pi Artworks İstanbul’da Rakowitz’in Nimrud’dan Oda C, Bölüm 1 yapıtı sergileniyor.
Michael Rakowitz, Karton nesne, 2021, Karton, Gıda ambalajı ve gazete, Tutkal, Müze künyeleri, y. 31 cm
Mülksüzler, silinmişler ve yerinden edilmişlerin sanatçısı olan Rakowitz, buna sadece eserin içeriğinde değil, aynı zamanda maddeselliğinde de yer veriyor. Rakowitz’in, tarihi eserleri ve panelleri orijinal renkli hallerine yakın bir forma getirmek için, Orta Doğu’dan ürün ambalajları ve Arapça-İngilizce gazetelerle bir tür papier-mache tekniği kullanması, sanatçının önceki ve belirleyici serilerine gönderme yaparken, bu serinin doğuşuna da değiniyor. Bölgenin zenginliklerinin ve tarihinin Batı tarafından tüketilmesi fikri, eş zamanlı olarak halkının değeri ve kimliğinin, onları “saranların”, bağlamlarının bir kenara itilmesiyle birleşirken, Rakowitz, bu tarihi eserleri etiketler ve kağıtlar aracılığıyla gururla kimlikle donatıyor. Eserler, kelimenin tam anlamıyla nereden geldiklerini anons eden etiketler taşırlarken, mülksüzleştirme onlara nüfuz edemiyor.
Pi Artworks’te, 2015’te IŞİD yok etmeden önce, Nimrud sarayındaki Oda C’den günümüze ulaşmış rölyeflerin yeniden ortaya çıkışı sergileniyor. Yeniden yarattığı tüm odalarda olduğu gibi Rakowitz bize yıkımdan önceki gün Irak halkının günümüzde Irak'ta Numaniyah’ta, kendi tarihlerinden neler görebileceğine dair yeni bir hayal gösteriyor. Panellerde siyah ile doldurulmuş alanlar ve boş kısımlar, sömürgeci güçlerin verdiği tahribatı ve gizlice el konmuş eksik ve kayıp tarihi gösterirken, panellerin yeniden ortaya çıkışı IŞİD yüzünden kaybolup gidenlere işaret ediyor.
Görünmez düşman var olmamalı serisi, 25 Aralık 2021 tarihine kadar Pi Artworks İstanbul’da görülebiliyor.