Çiğdem Simavi hâmiliğinde ve ÜNLÜ & Co sponsorluğunda düzenlenen Ben-Sen-Onlar: Sanatçı Kadınların Yüzyılı, 9 Ekim’de Meşher’de açılıyor. Deniz Artun’un küratörlüğünde gerçekleşen sergi, yaklaşık 1850–1950 arasında Türkiye’de yaşamış ve yaratmış sanatçı kadınların eserlerinden bir seçkiye yer veriyor
Şükran Aziz (1949–2019) , Ben-Sen-Onlar, 1993–1996, Ahşap üzerine folyo kesim yazı 25 plaka; her biri 33 x 33 cm, Fuat Yalın Koleksiyonu
Ben-Sen-Onlar, ismini Şükran Aziz’in sergideki bir eserinden alıyor. Sergi, çoğunluğu “ben”leşememiş ve dolayısıyla sanat tarihi tarafından kaydedilmemiş kadınları tek tek fark etmenin yanı sıra, kolektif bir “biz”in oluşabilme koşullarını da araştırıyor. Aynı zamanda Meşher bu sergiyle birlikte, Türkiye’den çağdaş sanatçı kadınları köklerini keşfetmeye davet ediyor. Küratör Deniz Artun ise, Ben-Sen-Onlar sergisinin kapsamını belirlerken, Türkiye’de çağdaş sanatçı kadınların varlığının köksüz olduğunu belirtirken, serginin, her bir kadının hatta her bir eserin alternatif tarihler kurabileceği “biz”e dair bir çağrı olduğunun altını çiziyor.
1: İvi Stangali (1922–1999), İsimsiz, 1950–1964, Kâğıt üzerine mürekkep, 19,1 x 13 cm, Maya Stangali’nin izniyle
2: Melek Celal Sofu (1896–1976), Portre, Tuval üzerine yağlıboya, 50,5 x 40,5 cm, Özel Koleksiyon
3: Frumet Tektaş (1912–1961), Natürmort, Tuval üzerine yağlıboya, 51,9 x 45 cm, Aylin Tektaş’ın izniyle
Sergi, Meşher binasının üç katına yayılıyor. Giriş katı Ben, aynada kendi mütevazı varlıkları ile karşılaşan şöhretsiz kadınlara odaklanıyor. Serginin farklı köşelerine yerleştirilen aynalar, tek bir kadının birkaç yüzünü yakalamaya çalışıyor. Kadınların, tarihten kendi kendilerini sildikleri, adlarının üzerini bile bile karaladıkları da oluyor. Dolayısıyla ayna, bazen de, eskiz aşamasında terk edilmiş eserleri ya da kariyerleri bir dev aynasına yansıtmaya ve onları “büyütmeye” yarıyor.
Şebnem Kalyoncuoğlu Ünlü & Çiğdem Simavi & Mahmut Levent Ünlü
Birinci kat Sen ise, yumuşak ve birleştirici olan öteki ile karşılaşmaları anlatıyor. Öncelikli “sen” olarak çocukları çağırıyor. Portrelerin ve otoportrelerin çoğu, anne olmanın ya da olmamanın deneyimi ve öznellik, aile olmanın tanımı ve şefkat, sanatçı olmanın gücü ve ölümsüzlük hakkında düşünmek üzere davet ediliyor. Ayrıca Sen, anneliğin idealindeki kutsallık ile çıplaklığın ideasındaki tenselliği karşı karşıya yerleştiriyor.
1: Tiraje Dikmen (1925–2014), Vazoda Çiçekler, Ekim 1999, Karton üzerine yağlıboya, 40 x 25,5 cm, Sulhiye-Murat Gültekingil Koleksiyonu
2: Neşe Aybey (1930–2015), Manolyalı Kız, Kâğıt üzerine guaş, 31 x 24 cm, Murat Aybey Koleksiyonu
3: Hale Asaf (1905–1938), Fırçalı Natürmort, Duralit üzerine yağlıboya, 50,5 x 37,5 cm, Alpaslan Aktuğ Koleksiyonu
Serginin son bölümüne ismini veren Onlar ise ikinci katta yer alıyor ve kadınlara
başkalarının gözünden bakıyor. Çiçek, özellikle vazoda olduğunda, başkaları tarafından kadınlara yakıştırılan sıfatları taşıyor: Duygusal, kırılgan, amatör ruhlu, sıradan, domestik ve dekoratif. Pek çok sanatçı kadın, kendisinden güvenli ve zarif olanı resmetmesi beklendiği için, ancak vazoda çiçekler boyayarak resim yapabiliyor. Sergiye, hiçbir öncelik gözetilmeden, neredeyse kendiliğinden saçılan çiçekler, şematik aile ağacının, çizgisel bir sanat tarihinin de alternatifini temsil ediyor.
Deniz Artun
Sanatçı kadınlara atölyelerinin ve daha çok da evlerinin dışında bir görünürlük kazandırmak üzere başlatılan bir araştırma özelliği taşıyan Ben-Sen-Onlar, öte yandan yaklaşık olarak belirlenen 1850–1950 yılları arasında yaşamış ve çalışmış bütün kadınları bulmak ve listelemek kaygısı taşımıyor. Aksine, çok daha fazlasını keşfetmeye davet ediyor.
1: Mukaddes Saran (1923–1995), Mürefte Dikenleri, 1993, Kontrplak üzerine yağlıboya, 63 x 44 cm, Seres Ener ve Sema Ulcay Koleksiyonu
2: Füreya Koral (1910–1997), Seramik Amfora, 1960’ların sonu, 52 x 33 x 30 cm, Özel Koleksiyon
3: Celile Uğuraldım (1880–1956), Nü, 1949, Tuval üzerine yağlıboya, 54,3 x 49,3 cm, Sema ve Murat Germen Koleksiyonu
Sergide sanatçılar; Naile Akıncı, Nükhet Aksoy, Maide Arel, Hale Asaf, Perran Berrünnisa Atamdemir, Jülide Atılmaz, Can Ayan, Neşe Aybey, Şükran Aziz, Hatice Şahiye Barlas, Iraida Barry, Behice Nuri, Saime Belir, Belkıs Mustafa, Lerzan Bengisu, Sabiha Bengütaş, Nimet Berdan, Aliye Berger, Semiha Berksoy, Mevhibe Meziyet Beyat, Deniz Bilgin, Zerrin Bölükbaşı, Zabelle C. Boyajian, Sabiha Bozcalı, Halet Çambel, Refia Edren Çiray, Nevin Çokay, Hamiye Çolakoğlu, Gül Derman, Didar Tahsin, Şükriye Dikmen, Tiraje Dikmen, Güzin Duran, Ayhan Dürrüoğlu, Afife Ecevit, Nazlı (Emin) Ecevit, Efruz Cemil, Melahat Ekinci, Esma Ekiz, Emine Semiyye Hilmi, Selma Emiroğlu, Özden Akbaşoğlu Ergökçen, Nebahat Erkekli, Mari Ertoran (Kaloyan), Semiha Es, Esma İbret Hanım, Eren Eyüboğlu, Fatma Saime Cenap, Seniye Fenmen, Sühendan Fırat, Bilge Friedlaender, Lina Gabuzzi, Filiz Özgüven Galatalı, Ruzin Gerçin, Mari Gerekmezyan, Vildan Gizer, Nevide Gökaydın, Beyza Gönensay, Bedia Güleryüz, Hatice Süleyman, Hayriye Nuri, Seta Hidiş, Sara Farhi Huntzinger, Selime Işıtan, Mürşide İçmeli, Nasip İyem, Naciye İzbul, Sare İsmet Kabaağaçlı, İvon Karsan, Gencay Kasapçı, Nevzat Kasman, Sevim Kent, Türkan Kıran, Sabahat Kırlı, Füreya Koral, Hakkiye Koral, Emel Korutürk, Melike Abasıyanık Kurtiç, Müreccel Küçükaksoy, Harika Lifij, Mihri Rasim (Müşfik), Yıldız Moran, Muhterem Ömer, Muide Esad, Müfide Kadri, Nedime Ahmet, Nevin Edhem, Nimet Raif, Nüveyre Faik, Maryam Özacul (Özcilyan), Necla Özbay Özdemir, Rahime Yusuf Ziyaeddin, Rana Salih, Ruhiye, Safiye, Kristin Saleri, Mukaddes (Erol) Saran, Bedia Sarıkaya, Leyla Gamsız Sarptürk, Melek Celal Sofu, Harika Söylemezoğlu, İvi Stangali, Virginia Stolzenberg, Emel Şahinkaya, Maryam Şahinyan, Nasra Şimmeshindi, Şükûfe İbrahim, Tâciser Salih Şâkir, Cahide Tamer, Leman Tantuğ, Zekavet Bayer Taş, Frumet Tektaş, Celile Uğuraldım, Melahat Üren, Mary Adelaide Walker, Fahrelnissa Zeid, ve Elisa Pante Zonaro’nun işleri yer alıyor.
1: Emel Korutürk (1915–2013), Zeynep, Tuval üzerine yağlıboya, 47 x 38 cm, Korutürk Ailesi Koleksiyonu
2: Nüveyre Faik (?–?), Oturan Nü, Karton üzerine füzen, 63 x 47,5 cm, Arkas Koleksiyonu
3: Deniz Bilgin (1956–1999), Madonna and the Child, 1996, Kâğıt üzerine guaş
88 x 57,5 cm, Emel Meltem Yılmaz Koleksiyonu
Konuşma, yetişkin atölyeleri ve çocuklara özel atölyeler gibi paralel etkinliklere de ev sahipliği yapması planlanan sergi kapsamında, küratör Deniz Artun ile araştırma ve küratoryal çalışmaları yürüten Şeyda Çetin ve Ebru Esra Satıcı’nın metinlerini kaleme aldığı, eser ve efemera görsellerinin yer alacağı sergi kitabı da izleyiciye sunuluyor.
1: Vildan Gizer (1889–1974), Ömer Bey (babası), Tuval üzerine yağlıboya, 39,5 x 31,5 cm, Bilge Berker Koleksiyonu
2: Müreccel Küçükaksoy (1921–2008), Otoportre, 1950, Kontrplak üzerine yağlıboya, 46,2 x 29,3 cm, Yusuf Küçükaksoy Koleksiyonu
3: Yıldız Moran (1932–1995),Yankı, 1952, Norah Caussen ve Yıldız Moran’ın yansıması Londra, 80 x 80 cm, Ed. 6+1 A.E., Yıldız Moran Arşivi
117 sanatçıdan 232 eserin yer aldığı; bir isimden, gruptan, kurumdan diğerine çekilmiş düz çizgilerin dışında kalan bütün kadınların ve eserlerin anıldığı ve anlatıldığı bir “başka” zamana işaret eden Ben-Sen-Onlar, kadınlara kendilerinin kahraman oldukları bir “yüzyıl” sunuyor.
Meşher’in üç katına yayılan Ben-Sen-Onlar: Sanatçı Kadınların Yüzyılı, 27 Mart 2022 tarihine kadar İstiklal Caddesi’ndeki Meşher’de izlenebilir.