Kültür politikaları çalışmaları kapsamında 2011’den bu yana yayımladığı raporlara bir yenisini daha ekleyen İKSV, küresel ekolojik krize dikkat çeken Ekolojik Dönüşüm için Kültür ve Sanat başlıklı dokuzuncu raporunda kültür-sanat dünyasında ekolojik dönüşüm üzerine bir tartışma alanı açmayı amaçlıyor. Doç. Dr. Hande Paker tarafından hazırlanan rapor ayrıca, kültür-sanat kurumları için dönüşüm nerede başlayabilir sorusuna cevap olabilecek bazı somut önerilere de yer veriyor
Natalie Jeremijenko, TREExOFFICE, Fotoğraf: Jack Hobhouse, Artsadmin izniyle
İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) kültür-sanat alanındaki fikir alışverişini zenginleştirmek, bu alandaki tartışmalara katılımı kolaylaştırmak ve veri üretimine katkıda bulunmak amacıyla başlatttığı kültür politikaları çalışmaları kapsamındaki dokuzuncu raporu, Ekolojik Dönüşüm için Kültür ve Sanat başlığıyla yayımlandı. Bahçeşehir Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hande Paker tarafından hazırlanan rapor, insanlığın en acil meselelerinden ekolojik krize dikkat çekerek kültür-sanat dünyasını konu üzerine birlikte düşünmeye ve çözüm sürecinin bir parçası olmaya davet ediyor.
Kültür-sanat alanının iletişim gücünü arkasına alarak kamuoyunda bir tartışma alanı açmayı hedefleyen rapor, ekolojik krizi sosyal, politik, ekonomik ve kültürel yönleriyle tartışıp sürdürülebilirliğin nasıl tesis edilebileceğini mercek altına alıyor. Kültür-sanat aktörlerine ekolojik sorunları tüm boyutlarıyla değerlendirebilecekleri kapsamlı bir analiz sunan raporun aynı derecede önemli diğer bir amacı ise, kültür-sanat aktörlerinin ekolojik dönüşüm için eyleme geçmekte oynayabileceği etkin rolü vurgulamak.
Raporla ilgili olarak, yaşadığımız gezegenin bugününü ve geleceğini tehdit eden ekolojik krize karşı değişim yolunda güçlü bir sözü olan kültür-sanat dünyasının, aynı zamanda kendi pratiklerini dönüştürme sorumluluğunun önemini vurgulayan İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece, olağanüstü zamanlardan geçerken hazırlanan bu raporun, ekolojik kriz karşısında yan yana gelmek için yaratıcı ifadeden beslenen bir zemin oluşturmasını amaçladıklarını belirtiyor.
Raporu kaleme alan Doç. Dr. Hande Paker ise, içinde bulunduğumuz ekolojik krizin hem yerel hem küresel olarak tecrübe ettiğimiz en yaşamsal sorun olduğunu, krizin bir yandan gezegenimizi tahrip ederken diğer yandan toplumsal ve ekonomik eşitsizlikleri arttırdığını belirtirken, krizi atlatabilmek için gereken dönüşümün çevre hareketleri tarafından da benimsenen yerele odaklanma, katılımcılık, ağ kurma gibi yeni pratiklerle güç kazandığının ve aynı zamanda iklim adaletiyle şekillenmiş siyasal-kültürel bir eksen değişimi olması gerektiğinin altını çiziyor.
Steve Lambert, Capitalism Works For Me! (True_False), Fotoğraf: Oliver Rudkin, Artsadmin izniyle
Rapor okuyucuya ne sunuyor?
Raporda sürdürülebilirlik kavramının ortaya çıkışı, yaygınlaşması ile farklı kullanım ve tezahürlerine ilişkin tartışmalar, eleştirel bir perspektifle inceleniyor.
Hollanda ve İngiltere’den kurumlarla yürütülen saha araştırmasından yola çıkarak, kültür-sanat alanında ekolojik dönüşüm için yapılabilecekler ve iklim hareketinin bu yolda ilham verdiği yeni anlayışlar ve pratikler inceleniyor.
Raporda kültür-sanat aktörlerine somut adımlar, tedbirler ve geliştirilmesi gereken politikalarla ilgili öneriler sunuluyor. Ekolojik dönüşüm yolunda ilk adımlarını atmak isteyen kültür-sanat aktörlerine başlangıçta yardımcı olabilecek bir diyagram ve yeşil araçlardan oluşan bir seçki sunuluyor.
Küresel düzeyde ekolojik kriz ve dönüşüm sürecindeki bazı önemli tarihler bir zaman çizelgesinde listeleniyor.
Saha araştırmasında görüşülen kurumlar hakkında bilgiler ve aralarındaki bağlantılar interaktif bir ağ haritasında gösteriliyor. Ekolojiye dair raporda yer verilen çeşitli kavramların kısaca tanımlandığı bir sözlük ise okuyucuya hızlı bir kaynak oluşturmayı amaçlıyor.
Numbi Arts and Virtual Migrants, Breathe!, Fotoğraf: Greg Goodale, Artsadmin izniyle
Ekolojik dönüşümde kültür-sanatın rolü
Raporda, kültür-sanat aktörlerinin ekolojik dönüşümde oynadığı roller, saha çalışmasının sonuçları ışığında değerlendiriliyor. Kültür ve sanatın sürdürülebilirlikle ilişkilendirilmesi iki ana boyut üzerinden tartışılıyor: alanın ekolojik ayak izini küçültmek ve yaratıcı ifadenin gücünü kullanarak ekolojik dönüşüm için geniş kitleleri harekete geçirecek yeni anlatılar oluşturmak.
Birinci boyut, kültür-sanat sektörünün kendi ekolojik ayak izini küçültmesiyle ilgili. Araştırma, pek çok kültür kurumu, sanatçı ve tasarımcının yeşil pratikler benimsemeyi önceliklendirdiğini gösteriyor.
İkinci boyut ise ekolojik dönüşümde yaratıcı ifadenin potansiyelini ilgilendiriyor. Pek çok kültür-sanat aktörü sanatın hikâye anlatıcılığını, yeni tahayyüller yaratma gücünü, yeni fikirler için alan açma yetisini ve kültürel dönüşümü başlatacak diyalogları kurma kapasitesini vurguluyor ve hikâye anlatıcıları olarak kültür-sanatın bu dönüşümde daha ciddi bir rol alması gerektiğini savunuyor. Raporun bu bölümünde, içinde bulunduğumuz ekolojik kriz ve özellikle de iklim değişikliği ile ilgili farkındalığı artırmak için sanatın ve sanatçıların büyük bir potansiyele sahip olduğu şu ifadelerle öne çıkıyor: “Size hikâyeler anlatabilirler, gelecek için ihtimaller sunabilir, aklınıza ve kalbinize dokunabilirler; siz de değişim yaratmak için harekete geçebilirsiniz. Projeler, veriler, tablolar sizi eyleme geçirmez. İnsan, hikâyelerle harekete geçer.”
Ekolojik krize kültür-sanat alanından cevaplar aranırken, İKSV’nin kültür politikaları çalışmaları kapsamında bugüne dek odaklandığı katılımcı yaklaşımlar, yerel kültür politikaları, kültürel çoğulculuk gibi pek çok konu yeniden gündeme geliyor.
Daniel Gosling, Carbon Capture, Fotoğraf: Paula Harrowing, Artsadmin izniyle
Kültür-sanat kurumları için dönüşüm nerede başlayabilir?
Kültür-sanat kurumları için ekolojik dönüşüm nerede başlayabilir sorusuna cevap olabilecek bazı somut yeşil araçlar da sunan raporda, çevre problemlerinin en kapsamlı tezahürü olan iklim krizini durdurabilmek için toplumsal, siyasal ve kültürel bir dönüşümün kaçınılmaz olduğu vurgulanıyor. Bu dönüşüm olmadan sürdürülebilirliğin tesis edilemeyeceği, gezegenin limitlerini dikkate almanın önemi ve dönüşümde kültür-sanat aktörlerine önemli işler düştüğü ortaya konuluyor.
Kültür sanat kurumları ve etkinliklerine; ekolojik ayak izlerini azaltmak için birtakım önerilerin sunulduğu raporda, enerjiyi sürdürülebilir kaynaklardan kullanmak, döngüselliği tesis etmek yani atıklardan mümkün olduğu kadar yeniden kullanım sağlamak, seyahatleri azaltmak, yerel üreticilerle çalışmak sürdürülebilirlik için gerekli önlemler olarak öne çıkıyor.
Ant Hampton, CRAZY BUT TRUE, Fotoğraf: Paula Harrowing, Artsadmin izniyle
Çevrimiçi saha araştırması
Araştırmanın ana ekseninde Doç. Dr. Hande Paker’in İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Araştırma Sorumlusu Fazilet Mıstıkoğlu ile birlikte Hollanda ve İngiltere’den çeşitli kültür kurumları, sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler ve özel sektör temsilcileriyle yaptığı mülakatlar yer alıyor.
Hollanda’da faaliyet gösteren DutchCulture ve Het Nieuwe Instituut’ün işbirliğiyle düzenlenen (Dijital) Uluslararası Ziyaretçi Programı, rapor kapsamında Hollanda’da sahaya bütüncül olarak bakma imkânı sundu. Program kapsamında ekolojik kriz ve kültür-sanat ekseninde çalışan pek çok kültür kurumu, sivil toplum kuruluşu, yerel yönetim, özel şirket ve sosyal girişim temsilcisinin yanı sıra sanatçılar ve değişime yön verenlerle görüşülürken, Görüşülen kurumlar arasında Boekman Vakfı, Bureau 8080, Amsterdam Belediyesi, Waag, Blue City, Jan van Eyck Academie, Warming Up Festival, Casco Art Institute, Afrikaanderwijk Kooperatifi ve Zone2Source yer alıyor.
COVID-19’un getirdiği olağanüstü şartlar altında program, ilk kez bu rapor bağlamında dijital olarak gerçekleştirildi. Tüm görüşmelerin çevrimiçi yapılmasıyla rapor, ekolojik ayak izini de ciddi oranda azaltmış oldu.
İngiltere kapsamında ekolojik krizle ilgili uzun yıllardır çalışan, kültür-sanat alanında meselenin yaygınlaşmasına önayak olmuş, ilgili ağları kurmuş ve ekolojik ayak izini azaltmak için alana özgü pek çok araç geliştirmiş olan kültür kurumları ve sivil toplum örgütleriyle görüşmeler, yine çevrimiçi olarak yürütüldü. Görüşülen kurumlar arasında Julie’s Bicycle, İngiltere Sanat Konseyi, British Council, Artsadmin, The Climate Story Lab ve Creative Carbon Scotland sayılabilir.
Doç. Dr. Hande Paker’ tarafından hazırlanan, İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) kültür politikaları çalışmaları kapsamında yayımlanan “Ekolojik Dönüşüm için Kültür ve Sanat” dokuzuncu raporun tamamını bu adres üzerinden okuyabilir, İKSV’nin bugüne kadar yayımladığı diğer raporlara ise buradan ve AppStore’dan indirilebilen İKSV Kitaplık uygulamasıyla iPad üzerinden ulaşabilirsiniz.